Trong vài tháng gần đây, nhiều hộ kinh doanh nhỏ lẻ liên tục bày tỏ lo ngại về đề xuất giữ nguyên ngưỡng doanh thu chịu thuế ở mức hơn 200 triệu đồng mỗi năm. Theo họ, con số này không còn phản ánh đúng thực tế của thị trường hiện nay – nơi mà chi phí đầu vào đồng loạt tăng cao. Ở vô số ngành nghề có biên lợi nhuận cực thấp, doanh thu cao không đồng nghĩa với thu nhập thực tế. Với nhiều người buôn bán nhỏ, “tiền chảy vào” chỉ là những con số đi qua tay rồi lập tức được trả lại cho nhà cung cấp.
Một ví dụ điển hình là nghề bán vé số dạo – công việc thường bị xem là thu nhập thấp nhưng lại có tổng doanh thu khá lớn khi cộng dồn mỗi ngày. Người bán vé số chỉ lời vài trăm đến một nghìn đồng cho mỗi tờ. Để kiếm được khoảng 70.000–80.000 đồng/ngày, họ phải bán ít nhất 70–80 tờ vé số. Nhìn qua thì có vẻ bình thường, nhưng khi nhân lên cả năm, tổng doanh thu dễ dàng vượt mốc 200 triệu đồng, trong khi lợi nhuận thật sự vô cùng ít ỏi. Điều này khiến nhiều người “giật mình” khi biết mình bị xếp vào nhóm phải kê khai thuế, dù thu nhập chỉ đủ xoay sở cho cuộc sống hằng ngày.
Nhiều tiểu thương cũng cho rằng ngưỡng này quá thấp so với điều kiện kinh tế hiện tại. Lấy ví dụ một bó hoa sinh nhật giá 500.000 đồng – chỉ cần bán hai bó đã tạo ra doanh thu 1 triệu đồng/ngày. Trong khi đó, chi phí nhập hoa, vận chuyển, hao hụt, mặt bằng… đều tăng mạnh. Có khi họ mua một bó hoa với giá 800.000 đồng nhưng chỉ dám bán 820.000 đồng để cạnh tranh – lợi nhuận chỉ 20.000 đồng, chưa tới 3%.
Tình cảnh này cũng không khác với những người bán cà phê, chủ quán nhỏ hay cửa hàng tạp hóa. Ngay cả mặt bằng rẻ nhất hiện nay cũng tốn vài trăm nghìn đồng mỗi ngày. Thuê một nhân viên nữa là đội thêm một khoản đáng kể. Chỉ riêng chi phí vận hành đã đẩy mức chi tối thiểu lên 550.000–600.000 đồng/ngày. Thế nhưng, các hộ kinh doanh này vẫn bị xếp vào diện có doanh thu vượt ngưỡng chịu thuế. Họ khẳng định: “Doanh thu chỉ là dòng tiền chảy qua”, hoàn toàn không phản ánh lợi nhuận thực tế. Bán càng nhiều, chi càng lớn – tiền vào bao nhiêu lại ra bấy nhiêu.
Tồi tệ hơn, việc buộc phải chuyển sang xuất hóa đơn VAT cho các chi phí đầu vào khiến tổng chi tăng thêm 8–10%. Doanh nghiệp lớn vẫn trụ được nhờ được khấu trừ VAT, còn hộ kinh doanh nhỏ thì phải tự gánh toàn bộ khoản này như chi phí thật, khiến họ càng yếu thế trong cuộc cạnh tranh.
Rõ ràng, ngưỡng 200 triệu đồng/năm đã lỗi thời với mức sống và giá cả biến động liên tục. Những người kinh doanh mong ngành thuế cân nhắc đến biên lợi nhuận, đặc thù chi phí của từng ngành, và khả năng chịu đựng thực sự của hộ nhỏ lẻ. Một chính sách thuế hợp lý không chỉ tạo sự công bằng mà còn bảo vệ sinh kế của hàng triệu người đang vật lộn trước cơn bão chi phí leo thang. Họ khẳng định không phản đối việc đóng thuế; điều họ lo ngại là một cơ chế tính thuế dựa hoàn toàn trên doanh thu, bỏ qua thu nhập thật.
Trong bức tranh kinh tế rộng hơn, các hộ kinh doanh siêu nhỏ – đặc biệt là người bán vé số và người lao động kiếm sống theo ngày – giữ vai trò quan trọng trong việc duy trì dòng chảy hàng hóa, dịch vụ ở địa phương. Họ hoạt động âm thầm nhưng bền bỉ, kể cả trong giai đoạn kinh tế khó khăn. Bỏ qua những khó khăn của họ có thể làm suy yếu nền kinh tế cơ sở – vốn là nền tảng cho thị trường lớn hơn. Với các nhà hoạch định chính sách, xem xét lại ngưỡng chịu thuế không chỉ là thủ tục hành chính, mà là câu chuyện về công bằng xã hội và sức khỏe kinh tế lâu dài của quốc gia.
Mô hình tính thuế dựa trên doanh thu có thể phù hợp trong quá khứ, khi chi phí đầu vào ổn định và lợi nhuận dễ dự đoán hơn. Nhưng trong bối cảnh hiện nay, khi giá nhiên liệu, chi phí nhập hàng và lạm phát liên tục thay đổi, mô hình này đang mất dần sự cân bằng. Nhiều tiểu thương ví việc đánh thuế doanh thu như “đánh giá sự giàu có của một người dựa trên số tiền đi qua tay họ”, trong khi chẳng đồng nào ở lại đủ lâu để tạo thành thu nhập thật sự.
Nếu ngưỡng này không được điều chỉnh, nhiều người lo rằng những hộ kinh doanh siêu nhỏ – bao gồm người bán vé số, người bán hàng rong, quán cà phê nhỏ, tiệm hoa, cửa hàng gia đình – sẽ phải chịu áp lực vượt quá khả năng của họ. Một số có thể phải đóng cửa, số khác buộc phải hoạt động “chui” để tránh bị xếp vào diện nộp thuế. Trớ trêu thay, điều này có thể khiến nguồn thu ngân sách giảm và tạo ra khoảng trống quản lý – điều không ai mong muốn.
Cuối cùng, những người kinh doanh nhỏ chỉ mong một chính sách thuế thấu hiểu thực tế của họ: doanh thu cao nhưng lợi nhuận thấp, làm nhiều nhưng thu nhập mong manh. Họ hy vọng nhà làm luật sẽ lắng nghe, đánh giá kỹ lưỡng và điều chỉnh phù hợp. Một chính sách thuế tốt phải giúp người yếu nhất tồn tại, không phải dìm họ xuống – để sinh kế được giữ vững và cộng đồng được ổn định.
Tham khảo: vanhoa