Ngày 21 tháng 11, Financial Times công bố một bài xã luận tạo hiệu ứng lan rộng khắp khu vực. Bài viết đồng thời phê phán Trung Quốc, cảnh báo Nhật Bản và phân tích một loạt nguy cơ an ninh đang trỗi dậy quanh Đài Loan. Đây không chỉ là bài bình luận thông thường, nó giống như bản dự báo bão địa chiến lược: Đông Á đang tiến vào thời kỳ bất ổn mới, nơi lợi ích và quyền lực được đặt lên cao hơn bao giờ hết.
Ngay trong thời điểm nhạy cảm ấy, Thủ tướng Nhật Sanae Takaichi – người vốn có phong cách cứng rắn – xuất hiện bên cạnh chiếc xe của mình với biển số xe 37.77. Đối với công chúng Trung Quốc, đây không phải biển số ngẫu nhiên. Nó gợi ngay đến 7/7/1937, thời điểm nổ ra Sự kiện Lư Câu Kiều – dấu mốc mở đầu chiến tranh Trung–Nhật. Với Bắc Kinh, đó là ký ức đau đớn; với Tokyo, việc lựa chọn con số ấy vào đúng thời điểm này được hiểu như một thông điệp ngoại giao “không lời”.
Trong phiên họp Quốc hội, Thủ tướng Takaichi đã tuyên bố điều mà các đời lãnh đạo Nhật vốn né tránh nói công khai:
“Nếu Đài Loan bị tấn công, Nhật Bản có thể rơi vào tình huống an ninh đe dọa sự tồn vong.”
Theo Luật An ninh Nhật năm 2015, “tình huống tồn vong” là trạng thái cho phép Tokyo sử dụng vũ lực theo quyền phòng vệ tập thể, kể cả khi Nhật chưa bị tấn công trực tiếp. Nói theo cách của Financial Times: Takaichi chỉ nói ra thứ mà tất cả các chuyên gia đều hiểu — xung đột Đài Loan đồng nghĩa Nhật Bản phải nhập cuộc.
Bắc Kinh lập tức phản ứng dữ dội. Tổng lãnh sự Trung Quốc tại Osaka thậm chí đăng lời đe dọa mang tính bạo lực, “Nếu ngươi tự thò cái đầu bẩn thỉu vào chuyện này, ta sẽ chém nó không chút do dự.” sau đó lời bình luận này đã bị xóa nhưng không ngăn được làn sóng giận dữ tiếp tục lan rộng. Trung Quốc đã hạn chế visa, gây sức ép kinh tế, gia tăng hiện diện quân sự và tiếp tục chiến thuật ngoại giao kiểu “chiến lang” của mình lên Nhật và Đài Loan.
Financial Times nhận định: phản ứng ấy cho thấy Trung Quốc ngày càng ngạo mạn và vượt chuẩn mực ngoại giao. Nhưng tờ báo cũng nhắc nhở Takaichi: nói đúng không đồng nghĩa nói đúng lúc. Quan hệ Nhật – Trung vốn đầy “ngòi nổ lịch sử”, chỉ cần một phát ngôn mạnh tay là lập tức tạo hiệu ứng domino khơi mào chiến tranh.
Sự kiện Lư Câu Kiều
Sự kiện Lư Câu Kiều năm 1937 không chỉ là một cuộc đụng độ. Nó là khởi đầu của một cuộc chiến khiến hàng chục triệu người thiệt mạng, để lại nỗi ám ảnh sâu đậm trong ký ức Trung Quốc. Bắc Kinh nhiều thập niên qua dùng các trang sử đau đớn này để củng cố tinh thần chống “chủ nghĩa quân phiệt Nhật”.
Việc Thủ tướng Takaichi – người đứng đầu chính phủ Nhật – xuất hiện trước công chúng với con số gợi nhắc chính xác thời điểm ấy là một động thái mang tính biểu tượng rất mạnh. Không cần diễn văn, không cần phát biểu; chỉ một dãy số cũng đủ kéo lịch sử trở lại bàn đàm phán.
Động tác “ít nói, nhưng đắt giá” ấy mang đậm phong cách đặc trưng của chính trị Nhật. Và nó khiến Bắc Kinh hiểu rằng Tokyo không còn muốn giữ vai trò mềm mỏng như trước.
Đài Loan – điểm chạm quyết định vận mệnh Nhật–Trung
Tokyo đã nhiều lần khẳng định rằng tương lai Đài Loan có liên quan trực tiếp tới an ninh Nhật Bản. Điều này không phải lý thuyết mà là thực tế chiến lược:
Tuyến hàng hải quan trọng của Nhật đi qua eo biển Đài Loan.
Hàng chục nghìn công dân Nhật đang sinh sống tại hòn đảo này.
Nếu Mỹ bị kéo vào xung đột, Nhật đương nhiên bị ảnh hưởng – căn cứ Mỹ tại Nhật sẽ là mục tiêu.
Senkaku/Điếu Ngư đang là điểm nóng, Trung Quốc càng mạnh tay tại Đài Loan thì biển Hoa Đông càng dễ bùng phát va chạm.
Financial Times nhận xét: Takaichi không nói quá; bà chỉ phát ngôn điều Tokyo buộc phải đối mặt.
Nhật không còn trông chờ tuyệt đối vào “chiếc ô” Mỹ
Một điểm đáng chú ý trong bài xã luận của Financial Times là cảnh báo rằng Nhật không thể đặt trọn niềm tin vào Mỹ như giai đoạn Chiến tranh Lạnh. Nội bộ Mỹ phân cực, ưu tiên chiến lược của Washington thay đổi, và khả năng can thiệp của Mỹ phải chia cho nhiều mặt trận.
Do đó, Nhật phải tự củng cố: Hệ thống phòng không – phòng thủ tên lửa, năng lực chống xâm nhập bờ biển, đẩy mạnh hợp tác quân sự với Hàn Quốc, Đài Loan, Úc, Philippines, liên kết công nghệ và quốc phòng với Mỹ nhưng không phụ thuộc hoàn toàn.
Sự thay đổi này lý giải vì sao Tokyo đang gia tăng ngân sách quốc phòng mạnh nhất trong nhiều thập niên gần đây.
Tags:
Vay-tien